Een verhaal om nooit te vergeten

Ongeveer elf jaar geleden heb ik voor het eerst geroepen dat ik ooit Auschwitz eens wilde zien. Het was rond mei 2001 dat ik dat voor het eerst riep. Mei 2001. De wereld was nog niet zo verdeeld als dat zij nu is. De Twin-Towers waren nog de hoogste gebouwen van New York en ik had net eindexamen gedaan op het Griftland College.

Al van vroeger kan ik me de verhalen herinneren die mijn opa mij vertelde over de oorlog. Verhalen van gebeurtenissen, die zich in en rondom Baarn hadden afgespeeld. Niet veel later begon ik met het lezen van jeugdboeken over de oorlog. ‘Snuf’, ‘Oorlogswinter’, ‘Oorlog Zonder Vrienden’. In de derde klas op het Griftland kwam de volwassenliteratuur om de hoek kijken en ook toen werd ik vooral gegrepen door het genre over de oorlog.‘Montyn’, ‘Kinderjaren’ , boeken van Tomas Ross over spionage en gebeurtenissen uit de oorlog.

Als je veel leest, denk je ook veel te weten. Ik heb veel gelezen over de oorlog en over alle facetten ervan. De laatste jaren zijn daar indringende boeken als ‘De Welwillenden’ en ‘HhhH’ (‘Himmlers hersenen heten Heydrich’) bijgekomen. Boeken die naast de ‘heroïsche’ kant, die ik kende van de Engelsen en Amerikanen, ook de kant laat zien van de Duitsers en de gruwelijkheden die de Russen hebben doorgemaakt. Kortom ik dacht al een hoop te weten, om toch enigszins te kunnen begrijpen wat zich ooit tussen 1939 en 1945 had afgespeeld in Europa.

Deze zomer maakte mijn vrouw en ik vakantieplannen. We wilde niet zolang weg en hadden een aantal opties. Voor mijzelf was ik er vrij snel over uit, na meer dan 10 jaar moest het ervan komen. Auschwitz bekijken!

En ik kan nu zeggen dat ik het heb gezien. Ik kan ook zeggen dat ik de oorlog daarvoor nooit heb begrepen en dat ik, na de onbeschrijfelijke indruk die Auschwitz op mij heeft gemaakt, niet weet of ik ooit zal begrijpen wat de oorlog was of voor sommige mensen nog steeds is.

De twee kampen zijn beide op hun eigen manier gruwelijk. Natuurlijk door de gebeurtenissen die hier tijdens de oorlog hebben plaatsgevonden, maar ook de serene rust die het hele complex op dit moment heeft, maakt het tot een levende graftombe. Bij alles vraag heb ik me afgevraagd; Lag die steen er al? Stond die boom er toen ook? Stonden die huizen er toen ook al in de omgeving?

De bergen schoenen, de vele kleren, potten en pannen en babykleertjes. Iedereen werd afgemaakt, een ander woord is er niet voor. Zulke dingen maken een onvergetelijke en gruwelijke indruk op je. Babykleertjes…

In Auschwitz I zijn een aantal barakken ingericht met tentoonstellingen. Één van deze barakken laat zien waar vandaan mensen naar Auschwitz zijn gedeporteerd en hoelang dat duurde. Een rit van Westerbork naar Auschwitz duurde drie dagen. Drie dagen staan, drie dagen geen sanitaire voorzieningen. Onmenselijk. De trein reis van Thessaloniki naar Auschwitz duurde 10 soms 11 dagen… Onmenselijk…

Auschwitz-Birkenau is onmetelijk groot. Van links naar rechts zie je rijen met prikkeldraad. Eenzame schoorstenen in open velden, schoorstenen met kacheltjes die de barakken amper konden verwarmen. Barakken die ‘s winters te koud waren en zomers te warm. In de lente en de herfst vol met modder.

En daar loop je dan. In je Gaastra-polo, op je dure schoenen, met een mooie camera. Dankbaar omdat je in vrede kan en mag leven, omdat je toevallig op de juiste plek op aarde bent geboren. Omdat je wiegje in 1983 stond en niet 80 jaar eerder. Omdat je wiegje in Nederland stond en niet in Joegoslavië of ergens in Afrika.

Het laat mij meer dan eens zien dat we de vrijheid die we hebben niet te grabbel mogen gooien. Dat we mensen op deze wereld nooit meer zo mogen behandelen als dat de nazi’s deden in de tweede wereldoorlog. Het laat mij beseffen dat we met elkaar moeten zorgen voor de mensen die dat niet voor zichzelf kunnen, dat we deze mensen niet aan hun lot over mogen laten.

Elf jaar geleden bedacht ik mij voor het eerst om naar Auschwitz te gaan. In de jaren daarna heb ik vaak gedacht om te gaan, maar het nooit gedaan. Deze week wel. Auschwitz maakte een onbeschrijfelijke indruk op mij en op mijn vrouw. Tijden hebben we soms samen op een bankje gezeten. Afgevraagd hoe mensen elkaar dit aan kunnen doen. Maar ook hoe gelukkig we zijn, door wat we allemaal hebben en kunnen. Lieve vrienden, een fijn huis, zorgzame ouders. Dingen waarvan de mensen in het kamp alleen nog konden dromen. Het minstens net zo verdienden om dat ook allemaal te hebben.

Auschwitz is er om de mensen op de wereld te laten zien, dat nooit meer! De wereld leren dat je met elkaar moet leven. Niet ten kostte van elkaar. Elkaar verdragen, respecteren. Leven en laten leven. Maar het laat mij ook zien dat we samen moeten werken, want alleen redt je dat niet. We moeten met elkaar de wereld elke dag beter en mooier maken. Want iedereen verdient het om net zo’n mooi leven te hebben als ik heb. Ooit vertelde een expeditieleider van een Noordpoolexpeditie mij een ontzettend mooi verhaal. Het verhaal over geven en krijgen. Mensen willen zo ontzettend veel krijgen, mooie dingen, liefde. Maar we vergeten vaak te geven…

Terwijl… Als iedereen geeft, dan krijg je vanzelf!